Baharat, Kuruyemiş ve Kuru Meyve Tüketirken Aflatoksine Maruz Kalıyor Olabilir Miyiz?
- Baharat, Kuruyemiş ve Kuru Meyve Tüketirken Aflatoksine Maruz Kalıyor Olabilir Miyiz?
- Nedir Bu Aflatoksin?
- Gıdalarda Aflatoksin Sorunu
- RASFF (Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi) Verileriyle Aflatoksin
Nedir Bu Aflatoksin?
Aflatoksinler, Aspergillus flavus (Asp.flavus) ve Aspergillus parasiticus (Asp. parasiticus) küfleri tarafından üretilen yüksek düzeyde toksik sekonder metabolitlerdir. Özellikle karaciğere toksik etki gösteren bu mikotoksin grubu, kuruyemişler, kuru meyveler, baharatlar, bitki çayları, tahıl ürünleri olmak üzere birçok gıda grubunda risk oluşturur.
Aflatoksinler; özellikle aflatoksin B1, kanserojen (kanser yapıcı) ve mutajenik (genetik zincirde mutasyona neden olan) etkilidir. Epidomiyolojik çalışmalarda, aflatoksin içeren gıdalarla beslenen bölge insanlarında primer karaciğer kanseri ve sirozuna daha yüksek oranda rastlanmıştır. Ayrıca, teratojenik (anne karnındayken bozukluklara neden olma) ve immunosupresif (bağışıklık sistemini zayıflatıcı) etkilere de sahip olduğu denek hayvanlar üzerinde kanıtlanmıştır.
Kuru gıdalarda raf ömrünü kısaltan en önemli etken küflenmedir. Küf gelişimi, ağaç dallarında başlayarak bahçede ortaya çıkabilir. Hasat edildikten sonra ürünler yığınlara ayrılıp bekletildiğinde veya uygun olmayan kurutma yöntemleri kullanıldığında küf oluşumu devam edebilir. Ayrıca, ürünlerin naylon çuvallarda uzun süre bekletilmesi veya uygun olmayan depolama ve taşıma koşulları da küf oluşumunu artırabilir. Özellikle riskli gıdalarda uygun olmayan nem-sıcaklık şartlarında depolama sırasında toksin oluşabilmekte ve tüm yığına hızla kontamine olabilmektedir.
Küf oluşumu gözle görülebilirken, aflatoksinleri gözle tespit etmek çok zordur. Küflü bir gıda aflatoksinler açısından riskli olabilirken, gıdanın küf içermemesi o gıdayı aflatoksin açısından güvenli yapmaz.
Aflatoksinler ısıya çok dirençlidirler, gıdalara uygulanan ısıtma ya da pişirme gibi işlemlerle yok edilemez. Bu nedenle aflatoksin açısından güvenli gıdayı tüketmek tek güvenli yoldur.
Gıdalarda Aflatoksin Sorunu
Kuruyemiş ve kuru meyve ihracatında en büyük gıda güvenliği sorunu aflatoksinlerdir. Türkiye'de aflatoksin sorunu, 1967 yılında Kanada'ya gönderilen 10 ton iç fındığın ve 1971'de ABD'ye ihraç edilen antepfıstığının aflatoksin içerdiği gerekçesiyle geri çevrilmesiyle gündeme gelmiştir.
RASFF (Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi) Verileriyle Aflatoksin
RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed), Avrupa Birliği'ne üye ülkeler arasında hızlı bilgi paylaşımı sağlayarak gıda ve yem konularında ortaya çıkabilecek tüm risklere karşı önlemler almayı ve gıda ile yem güvenliğini sağlamayı amaçlayan uluslararası bir sistemdir..
AB ülkeleri arasında dolaşan ürünlerde aflatoksinlerden kaynaklanan geri dönüşler ve bu ürünlerin hangi ülkelerden geldiği günlük rapor halinde RASFF sisteminde duyurulmaktadır. Türkiye’den AB ülkelerine gönderilen bitkisel ürün partilerinden mikotoksinler nedeni ile uygun olmayan partilerin büyük çoğunluğu aflatoksine aittir.
Aşağıdaki tabloda en çok bildirimde bulunulan tehlike kategorileri ve Menşei ülkeler yer almaktadır. Görüldüğü üzere kuru meyve ve kuru yemiş grubunda aflatoksin tehlike gurubu ile en çok bildirimde bulunulan ilk 10 ülke arasındayız. (Kaynak: RASFF 2021 annual report)
Gıdalardaki aflatoksinlerin limitleri çok yakından izlenmeli ve işletmelerde gıda güvenliği yönetim sistemleri oluşturularak piyasaya arzdan önce mutlaka analize tabii tutulmalıdır.
Avrupa ülkelerine 1. sınıf ürünler analizleri yapılarak gönderilmesine rağmen -aksi halde geri iadeler çok ciddi ekonomik zarar sebep oluyor- sınır kontrollerinde aflatoksinlerle ilgili çok sayıda geri bildirimde bulunuyor ise yeterli denetimin olmadığı iç piyasanın durumunu siz düşünün?
Ayrıca geri iade edilen tonlarca ürünün ne yapıldığı kamuoyu ile açık bir şekilde paylaşılmamaktadır, bu durumda acaba sınırdan dönen ürünler iç piyasada mı satılıyor sorusunu akla getirmektedir.
Aflatoksin analizleri yaptırılan güvenilir yerlerden alışveriş yapmak, uygun şartlarda depolanmayan ve açıkta satılan ürünleri tercih etmemek, gıdaları satın aldıktan sonra evde uygun şartlarda (serin ve kuru bir ortam) saklamak aflatoksinlerden korunmak için alınabilecek önlemler arasındadır.
