Beyin Metastazı Nedir? Nedenleri ve Tedavisi

Beyin metastazları, kanserli hastalarda sık görülen nörolojik komplikasyonlardan biridir. Çeşitli çalışmalara göre görülme sıklığı yaklaşık %9-17'dir. Beyin metastazları primer beyin tümörlerinin 7-8 katı sıklıkta görülen, en sık rastlanan lezyon tipidir. Kanserli olguların yaklaşık %20-40’ında tespit edilmektedir.
 

En sık beyin metastazı sebepleri ise akciğer kanseri (%36-64), meme kanseri (%15-25), melanom (%5-20) olarak sıralanabilir. Metastatik tümör hücreleri beyne ulaşır ve en sık beyin yarımküresine (%80), beyinciğe (%15) ve beyin sapına (%5) yayılım gösterirler. Hastaların en sık şikayetleri baş ağrısı olmakla birlikte epileptik nöbetler de acil servis başvuru nedenlerinin başında gelmektedir.

Beyin Metastazı Kimlerde Görülür?

Beyin tümörlerinin insidansı yaşla birlikte, özellikle de 30 yaş sonrasında artmaktadır. Beyin tümörü sebepleri arasında, genetik etkenler ve çevresel etkenler ortak görüş olarak bildirmektedir. Beyin tümörleri başlıca olarak primer tümörler ve metastazlar olmak üzere 2 farklı gruba ayrılmaktadır. Metastazlar, değişik tümörlerinin %20-40’ını oluşturmaktadır.

Erken tanıya yardımcı olan gelişmiş görüntüleme tekniklerinin ve yaşamı uzatan etkili sistemik tedavilerin bulunması ile birlikte, kanserin beyine yayılma insidansı da artmaktadır. Akciğer kanseri ve meme kanseri, beyine en sık metastaz yapan tümörler olup tüm metastazların %67- 80'ini oluşturur.

Beyin metastazı olan hastaların çoğunda beyin dışına (ekstraserebral) metastazlar da vardır. Bazı hastalar bilinen primer kanseri olmadan metastaz teşhisi ile de başvurmaktadırlar. Çocuklarda beyin metastazı nadir görülmekte olup germ hücreli tümörler, sarkomlar ve nöroblastomlar en sık etkendir.

Beyin Metastazı Görülme Sıklığı

Metastatik tümörler, kafanın iç basıncını artırmaktadır. Basınç artışı en belirgin veridir. Basınç artışına bağlı olarak kusma, bulantı ve baş ağrısı görülebilir. Ayrıca denge kaybı, halsizlik ve kuvvetsizlik, uyuşma ve hatta nöbetler yaşanabilir. Metastatik tümörleri sıkça görülmektedir.

Beyin metastazına yakalanan hasta sayısı yıl geçtikçe artmaktadır. Diğer tüm beyin tümörü vakalarının toplamından daha fazla görülmektedir. Kanserli hastalardaki tedavi olanaklarının gelişmesi ile, hastaların yaşam süresi uzamış ve daha çok sayıda beyin metastazına rastlanır olmuştur. Yapılan otopsilerde, bulgular kanser nedeniyle hayatını kaybeden hastaların %30-40’inda beyin metastazı olduğunu göstermektedir.

Beyin Metastazının Nedenleri Nelerdir?

Beyin metastazlarının en önemli nedenleri arasında erkeklerde akciğer, kadınlarda ise meme kanseri bulunmaktadır. Kanser hücreleri beyine akciğerden geçerek, kan yoluyla ulaşır.

Akciğerde ya da vücudun başka herhangi bir yerinde bulunan kanser hücreleri, kan damarlarına girer ve dolaşım ile beyine ulaşır. Kanserli hücrelerin kan yoluyla beyne ulaşması nedeniyle beynin en çok kan alan bölgesi olduğundan dolayı daha çok sayıda metastaz ile karşılaşır.

Beyincik ve omurilikte daha az sayıda metastaz görülür. Tüm metastazların yaklaşık %80’i beyinde, %15’i beyincik, %5 kadarı da omurilikte ortaya çıkar. Metastazlar genellikle çok sayıda olur ve durum, tedavinin nasıl olacağı konusunda belirleyici faktörlerden birisidir.

Beyin Metastazı ve Akciğer Kanseri İlişkisi

Beyine en sık metastaz yapan tümör akciğer kanseridir. Akciğer kanseri, bütün dünyada en yaygın görülen kanser türüdür. Buna ek olarak kanser türleri içinde en öldürücü kanser türü de akciğer kanseridir.

Akciğer kanseri Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından 2018 yılında açıklanan verilerine göre kadınlarda en çok görülen kanser türleri arasında 5. sıradadır. Erkeklerde ise birinci sırada yer almaktadır. Yapılan araştırmalar her yıl yaklaşık 35 bin yeni akciğer kanseri vakasının teşhis edildiğini ortaya koymaktadır.

Akciğer kanserinin beyine en sık metastaz yapan kanser türü olduğunun bilinmesine rağmen, beyin metastazı hastalarının yaklaşık %15’inde de metastazın kaynağı bulunamamaktadır.

Beyin Metastazı Tedavisi

Metastatik tümörler tedavisi edilirken birçok yöntem kullanılmaktadır. Cerrahi yöntem başta olmak üzere radyocerrahi, kemoterapi ve radyoterapi tek başına kullanılmaktadır. Tüm bu yöntemler kombine şekilde de kullanılabilir. Metastatik tümörlerin tedavi edilmeme durumunda ortalama olarak 1 ay gibi bir süre içinde hastanın ölmesine neden olduğu bilinmektedir.

Metastatik tümörlerin tedavisinde en çok kullanılan yöntem ise radyoterapidir. Radyoterapi yolu ile beyinde buluna tümörlü hücrelerinin büyümeleri durdurulabilir. Aynı zamanda tümörlü hücrelerin tahrip olmaları da sağlanabilir. Radyoterapi yönteminde iki işlem yapılmaktadır. İlk olarak MRG’de görüntülenen tümör dokusu ışınlanmaktadır. Ayrıca MRG’de görülmeyen tümör hücrelerinin de bu ışınlanma sırasında etkilenmesi amaçlanmaktadır.

Meme kanseri ve küçük hücreli akciğer kanseri gibi bazı tümör türleri radyasyona karşı oldukça hassastır. Bu tür tümörler bazen radyoterapi sonrasında çok kısa sürede yok olabilmektedir. Sonrasında yapılan MRG kontrollerinde sırasında görüntülenememektedir. Ancak bazı tümörler ise (malign melanom, kolon kanseri, böbrek kanseri ve küçük hücre dışı akciğer kanseri gibi) radyasyona karşı daha az hassastır. Bu tür tümörlerde yapılacak radyoterapiye ek olarak radyocerrahi yönteminin de kullanılması gerekebilir. Özellikle, küçük hücreli akciğer kanserine sahip olan hastalara, MRG tetkiklerinde, beyinde metastaza saptanmasa bile koruyucu amaçlı olarak radyoterapi uygulanmaktadır.

Beyin metastazlarında radyoterapi, yeni gelişen teknikler, semptomlarda kısa sürede gerileme sağlaması, cerrahi müdahale gerekmeyen bir işlem olması, nekahat dönemi gereksinimi olmaksızın sürekli tedavi devamlılığını sağlaması gibi birçok nedenden dolayı daha da popülerliği artmakta olan bir tedavi şeklidir.

Beyin Metastazı Tedavisinde Cerrahi Yöntemler

Metastatik tümörler tedavi yöntemi olarak cerrahi tedavinin tercih edilmesi ve cerrahi operasyonla tümörün çıkarılması yaşam süresini uzatmaktadır. Cerrahi yöntem çoğunlukla, bir tane olan, büyük olan, ödem yapmış ve nörolojik gerilemeye yol açan tümörlerde uygulanmaktadır.

Cerrahi sonrasında hastalarda radyoterapi ile ek tedavi yapmak gerekmektedir. Radyoterapi yönteminde yüksek dozda radyasyon, kafatası içinde tespit edilen küçük bir noktaya yönlendirilmektedir.

Beyin Metastazı Tedavisinde Radyocerrahi

Radyocerrahi yönteminin en büyü avantajı tek defada tedavinin yapılabiliyor olmasıdır. Bu sebeple genel sağlık durumu iyi olmayan hastalarda daha çok radyocerrahi yöntemi tercih edilmektedir. Radyocerrahi yöntemi sayesinde metastatik tümörün büyümesi engellenir. Giderek küçülmesi ve hatta tümörün tamamen yok olması oranı %95 civarındadır. Bu cerrahi ile elde edilen değerle aynıdır. Bu avantajlar nedeniyle günümüzde metastatik beyin tümörlerinin tedavisinde bütün dünyada radyocerrahi yöntemi ilk sırada düşünülmektedir.

Radyocerrahinin diğer bir avantajı ise tedaviye cevap alınması halinde birden fazla kere uygulanabilmesidir. Bir beyin metastazı hastasında, zamanla beynin farklı bölgelerinde tümörler oluşursa, her tümöre gerektikçe radyocerrahi uygulaması yapılabilmektedir. Radyocerrahi uygulamasında beynin tümör görülmeyen bölgeleri ışınlanmadığından, buna dair yan etkiler de görülmemektedir. Bu nedenlerle son yıllarda hastalarda radyoterapi uygulanmadan direkt ve sadece radyocerrahi yapılarak hastalar takip edilmektedir. Eğer gerekirse sonrasında radyoterapi uygulanmaktadır.

Beyin metastazlarında kemoterapi ise genellikle çok etkili olmamaktadır. Fakat yapılan bazı araştırmalarda kemoterapini bazı tümörlerde yaşam süresini uzattığı ortaya konmuştur.

Beyin Metastazı Tedavisinde Erken Teşhis

Beyin metastazı tedavisinde erken teşhis büyük önem taşımaktadır. Erken teşhis sayesinde beyin metastazı genellikle tedaviye cevap verir. Erken teşhis ve tedavi sayesinde semptomların hafiflemesi sağlanır. Tümörün büyümesi yavaşlatılır. Ayrıca erken teşhis yaşam kalitesi ve süresinin uzamasını da sağlamaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki beyin metastazı tedavi sonrası tümörler tekrarlayabilir. Hangi tedavinin hasta için faydalı olacağı tümörlerin sayısı, büyüklüğü, konumu, semptomlar, beraberinde görülen diğer hastalıklar ve hastanın tercihine bağlı olarak değişiklik göstermektedir.