Korunma Yöntemleri Hakkında Kadın Doğum Uzmanı Olarak Görüşlerim

Kadın doğum uzmanı olarak mesleki hayatım boyunca binlerce kadının doğurganlıkla ilgili kararlarına eşlik ettim. Her kadının yaşam döngüsü içinde doğurganlıkla kurduğu ilişki farklıdır. Kimisi anne olmayı hayatının merkezine alırken, kimisi kariyerine odaklanmak ister; kimisi bir çocukla yetinirken, kimisi üç-dört çocuk planlar. Tüm bu kararlar ne kadar kişiye özelse, bu kararları hayata geçirmenin yolları da bir o kadar bilimsel ve planlı olmalıdır. İşte tam da bu noktada etkili korunma yöntemleri, yani gebelikten korunma seçenekleri devreye girer.

Bu yazımda, bir kadın doğum uzmanı olarak hem hastalarıma aktardığım hem de kendi pratiğimde sıkça karşılaştığım korunma yöntemlerini, avantaj ve dezavantajlarıyla birlikte ayrıntılı şekilde sizlere sunmak istiyorum. Amacım; her bireyin yaşam tarzına, sağlık durumuna ve beklentilerine en uygun yöntemi seçmesine yardımcı olabilmek.

Korunma Yöntemleri

1. Doğal Yöntemler: Doğal yöntemler, ilaç ya da araç kullanmadan, vücudun doğal döngüsünü esas alarak uygulanan korunma şekilleridir.
   • a. Takvim Yöntemi (Ritm Yöntemi): Kadının adet döngüsüne göre yumurtlama günlerinin hesaplanması esasına dayanır. Teorik olarak yumurtlamadan 3 gün öncesi ve 3 gün sonrası riskli günler kabul edilir.
     • Avantajları: Doğal, maliyetsiz, hormon içermez.
     • Dezavantajları: Adet döngüsü düzensiz olanlarda etkisizdir; dikkat ve düzenli takip gerektirir. Koruyuculuk oranı düşüktür.

• b. Çekilme (Geri Çekme) Yöntemi: Erkeğin boşalma gerçekleşmeden önce penisini vajinadan dışarı çıkarmasıdır.
  • Avantajları: Kolay, maliyetsiz.
  • Dezavantajları: Oldukça düşük koruyuculuk; erkeğin kendini kontrol yeteneğine bağlıdır. "Pre-ejakülat" adı verilen meni öncesi sıvıda da sperm bulunabileceği için başarısızlık riski yüksektir.

Bu yöntemler modern tıbbın çok gerisinde kaldığı için, genellikle yalnızca başka yöntemlerin mümkün olmadığı durumlarda önerilir.

1. Bariyer Yöntemleri: Gebeliği, spermin yumurtaya ulaşmasını fiziksel olarak engelleyerek önleyen yöntemlerdir.
   • a. Prezervatif (Kondom): Kadın ve erkek tipi olmakla birlikte en yaygın kullanılanı erkek prezervatifidir.
     • Avantajları: Hem gebeliği hem de cinsel yolla bulaşan hastalıkları önler.
     • Dezavantajları: Kullanım hatalarına açık; ilişki sırasında yırtılma, kayma riski olabilir. Her ilişkide düzenli kullanım şarttır.
   • b. Diyafram ve Servikal Kapak: Kadın tarafından vajina içine yerleştirilen ve serviksi kapatan bariyerlerdir.
     • Avantajları: Hormonal içermez, kişisel kontrol sağlar.
     • Dezavantajları: Doğru yerleştirme ve zamanlama bilgisi gerekir, yaygın kullanımda değildir.
2. Hormonal Yöntemler: Hormon içeren ilaçlar aracılığıyla yumurtlamayı baskılayarak veya rahim ortamını spermler için elverişsiz hâle getirerek etki eder.
   • a. Doğum Kontrol Hapları: Günlük olarak alınan östrojen ve progesteron içerikli haplardır.
     • Avantajları: Adetleri düzenler, sivilceyi azaltır, yumurtalık ve rahim kanserine karşı koruyucudur.
     • Dezavantajları: Her gün aynı saatte alınması gerekir. Unutulduğunda etkinliği azalır. Bazı kadınlarda bulantı, göğüs hassasiyeti yapabilir.
   • b. Mini Hap: Sadece progesteron içeren, özellikle emziren kadınlar için uygun haplardır.
     • Avantajları: Emzirme döneminde güvenle kullanılabilir.
     • Dezavantajları: Adet düzensizlikleri görülebilir. Alım saatine daha hassastır.
   • c. Aylık veya Üç Aylık İğneler: Kas içine yapılan, uzun etkili enjeksiyonlardır.
     • Avantajları: Unutma riski ortadan kalkar. Üç aylık olanları uzun süreli koruma sağlar.
     • Dezavantajları: Adet düzensizlikleri, kilo alımı ve kemik yoğunluğunda azalma gibi yan etkileri olabilir.
   • d. Cilt Altı İmplant (Çubuk): Kolun iç kısmına yerleştirilen ve 3 yıl boyunca düşük dozda progesteron salan bir çubuktur.
     • Avantajları: Uzun süreli koruma, kullanıcı hatası riski yok.
     • Dezavantajları: Adet düzensizlikleri, yerleştirme işlemi küçük cerrahi girişim gerektirir.
3. Rahim İçi Araçlar (Spiral - RİA): Rahim içine yerleştirilen küçük T şeklindeki plastik ya da bakır yapıdaki araçlardır. Hormonsuz (bakırlı) ya da hormonlu (levonorgestrel içeren) çeşitleri mevcuttur.
   • a. Bakırlı RİA: Sperm hareketliliğini engelleyerek döllenmeyi önler.
     • Avantajları: Hormon içermez, 10 yıla kadar koruma sağlar.
     • Dezavantajları: Adet kanamalarını artırabilir.
   • b. Hormonlu RİA: Düşük dozda progesteron salgılar. Adet kanamasını azaltır, hatta durdurabilir.
     • Avantajları: Ağrılı ve yoğun adetleri olan kadınlar için idealdir, 5 yıla kadar etkilidir.
     • Dezavantajları: Yerleştirme işlemi sırasında ağrı olabilir. İlk aylarda lekelenme tarzı kanamalar görülebilir.
4. Kalıcı Yöntemler (Sterilizasyon): Artık çocuk sahibi olmak istemeyen bireyler için cerrahi yöntemlerle yapılan kalıcı doğurganlık engelleme uygulamalarıdır.
   • a. Tüp Ligasyonu (Kadınlarda): Tüplerin bağlanması veya kesilmesidir.
     • Avantajları: Etkili, geri dönüşü zor bir yöntemdir.
     • Dezavantajları: Cerrahi girişimdir, geri dönüş garantisi yoktur.
   • b. Vazektomi (Erkeklerde): Sperm kanallarının bağlanması işlemidir.
     • Avantajları: Etkinliği yüksektir, erkekler için basit bir işlemdir.
     • Dezavantajları: Geri dönüş ihtimali düşüktür.
5. Acil Korunma (Ertesi Gün Hapı): Korunmasız cinsel ilişkiden sonra 72 saate kadar alınan hormonal ilaçlardır.
   • Avantajları: Gebelik riskini önemli oranda azaltır.
   • Dezavantajları: Sık kullanıma uygun değildir. Adet düzensizliği yapabilir.

Hangi Yöntem Kime Uygun?

Her hastama söylediğim gibi, korunma yöntemi kişiye özeldir. Yaş, genel sağlık durumu, doğurganlık planı, partner ilişkisi, cinsel aktiflik düzeyi ve bireysel tercihler doğrultusunda seçim yapılmalıdır. Genç bir üniversite öğrencisine önerdiğim yöntem ile üç çocuk annesi bir kadına önerdiğim yöntem çok farklı olabilir.

Bu nedenle kliniğimde, hasta mahremiyetine saygı göstererek ve açık iletişimi ön planda tutarak, her kadının yaşamına en uygun korunma yöntemini birlikte belirlemeye özen gösteririm. Amacımız yalnızca istenmeyen gebelikleri önlemek değil, aynı zamanda kadının hormonal dengesine, ruh haline ve yaşam konforuna da katkıda bulunmaktır.

Sonuç Olarak

Korunma yöntemleri, modern kadının hayatını planlama gücünü artıran en önemli araçlardan biridir. Doğru bilgiye ulaşmak, yöntemi doğru uygulamak ve düzenli doktor kontrolleri ile sağlıklı bir cinsel yaşam mümkündür.

Unutmayın, vücudunuzla ilgili her karar sizin hakkınızdır; benim görevimse bu yolda size bilimsel rehberlik sunmaktır.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın.

Op. Dr. Kadir Şahin

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı