Şaşılık: Göz Hastalıkları Uzmanının Bakış Açısı

Göz sağlığı, yaşam kalitesini belirleyen önemli bir faktördür. Bu bağlamda, şaşılık (strabismus) gibi göz hastalıkları, bireylerin görsel fonksiyonlarını etkileyerek günlük yaşantılarını olumsuz bir şekilde etkiler. Şaşılık, gözlerin normal hizalanmasında bir bozukluğu ifade eder ve genellikle bir veya her iki gözün farklı yönlere bakması durumunu içerir. Bu durum, çocukluk döneminden yetişkinliğe kadar her yaş grubunu etkileyebilir.

Şaşılık Nedir?

Şaşılık, gözlerin normal hizalanmasında bir bozukluğu ifade eden bir göz hastalığıdır. Sağlıklı bir göz, bakış noktasını aynı hizada tutar, böylece iki göz birlikte çalışarak tek bir net görüntü oluşturur. Ancak, şaşılık durumunda bir veya her iki göz normal hizadan sapar ve farklı yönlere bakar. Bu durum, göz kaslarının koordinasyonunda veya sinir sistemindeki bir sorundan kaynaklanabilir.

Şaşılık genellikle çocukluk döneminde başlar, ancak herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. Gözlerin düzgün hizalanmaması nedeniyle çift görme (diplopi) gibi semptomlar ortaya çıkabilir. Şaşılığın şiddeti kişiden kişiye değişebilir; bazı kişilerde hafif bir şaşılık gözle fark edilemezken, diğerlerinde belirgin olabilir.

Şaşılığa Yol Açan Etkenler Nelerdir?

Şaşılık, gözlerin normal hizalanmasını bozan bir durum olup çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkar. Şaşılığa yol açan etkenler şunlardır:

• Genetik Faktörler: Aile geçmişinde şaşılık bulunan bireylerde, genetik yatkınlık nedeniyle şaşılık riski artar.
• Doğuştan Gelen Anatomik Anormallikler: Göz kaslarının, sinir sistemi bağlantılarının veya diğer göz yapılarının doğuştan gelen anormallikleri, şaşılık gelişimine katkıda bulunabilir.
• Prematüre Doğum ve Düşük Doğum Ağırlığı: Prematüre doğan veya düşük doğum ağırlığına sahip bebeklerde, göz kasları ve sinir sistemi tam olarak gelişmediği için şaşılık riski artabilir.
• Göz Yaralanmaları: Göz yaralanmaları, göz kaslarını veya sinirleri etkileyerek şaşılığa yol açabilir.
• Sinir Sistemi Bozuklukları: Beyin veya sinir sistemi ile ilgili sorunlar, göz hareketlerini kontrol etmekte zorlanmalara ve şaşılık gelişimine neden olabilir.
• Göz Bozuklukları: Astigmatizma, hipermetropi (uzak görme kusuru) veya miyopi (yakın görme kusuru) gibi göz bozuklukları, gözlerin odaklanma yeteneğini etkileyerek şaşılığa neden olabilir.
• Nöromusküler Hastalıklar: Miyasteni gravis gibi nöromusküler hastalıklar, göz kaslarının normal fonksiyonlarını etkileyerek şaşılığa yol açabilir.
• Diyabet: Diyabet, göz sinirlerini etkileyebilir ve şaşılık riskini artırabilir.
• Göz İçi Tümörler: Göz içindeki tümörler, göz kaslarını veya sinirleri etkileyerek şaşılığa sebep olabilir.
• Stres veya Göz Yorgunluğu: Uzun süreli göz yorgunluğu, stres veya yetersiz dinlenme, göz kaslarının zayıflamasına ve şaşılık gelişimine katkıda bulunabilir.

Şaşılığın Belirtileri Nelerdir?

Şaşılık, gözlerin normal hizalanmasında bir bozukluk olduğu için belirtileri genellikle gözlerin pozisyonundaki anormalliklere ve görmeyle ilgili sorunlara bağlı olarak ortaya çıkar. Şaşılığın belirtileri genellikle şunlardır:

• Çift Görme (Diplopi): En yaygın belirtidir. Bir göz, normal pozisyonunu korurken diğer göz saparsa, birey aynı nesneyi iki farklı konumda görerek çift görmeye başlar.
• Gözlerin Farklı Yönlere Bakması: Şaşılık durumunda, bir veya her iki göz hizalanmamış olabilir, bu da gözlerin farklı yönlere bakmasına neden olur.
• Baş Ağrıları: Gözlerin uyumsuz çalışması ve çift görme durumu, baş ağrılarına neden olabilmektedir.
• Göz Yorgunluğu ve Astenopi: Şaşılık, göz kaslarının sürekli çaba sarf etmesine neden olur, bu da göz yorgunluğuna ve astenopiye (göz yorgunluğuna bağlı görme zorlukları) yol açar.
• Baş Dönmesi ve Bulantı: Özellikle çocuklarda, şaşılık nedeniyle çift görme baş dönmesine ve bulantıya neden olur.
• Başlangıçta Geçici Olarak Ortaya Çıkma: Şaşılık bazen başlangıçta belirli durumlar veya yorgunluk sonrasında ortaya çıkabilir, ancak zaman içinde sürekli hale gelebilir.
• Göz Kapağının Kapalı Tutulması: Çocuklarda şaşılık, bir gözün sürekli kapalı tutulması ile de kendini gösterebilir.

Belirtiler kişiden kişiye değişebilir ve şaşılık durumu genellikle çocukluk döneminde fark edilir. 

Şaşılığın Tanısı Nasıl Konur?

İşte şaşılığın tanısı için kullanılan yaygın yöntemler:

• Göz Muayenesi: Göz doktoru, hastanın genel göz sağlığını değerlendirmek için bir göz muayenesi yapar. Bu muayene sırasında, göz doktoru göz kaslarını, görme keskinliğini, göz hareketlerini ve genel göz yapısını inceleyerek şaşılık belirtilerini değerlendirir.
• Kapak Kapama Testi: Kapak kapama testi, her gözün sırayla kapatılmasıyla yapılan bir testtir. Bu test, şaşılığın varlığını ve şaşılık derecesini belirlemek için kullanılır.
• Göz Hareketi İncelemesi: Göz doktoru, hastanın göz hareketlerini izleyerek, her iki göz arasındaki koordinasyonu değerlendirir. Şaşılık genellikle göz hareketlerindeki koordinasyon bozukluğu ile ilişkilidir.
• Refleks Testleri: Göz refleksleri, şaşılığın nedenlerini belirlemede ve göz kaslarının çalışmasını değerlendirmede yardımcı olur. Bu testler arasında ışığa tepki, yakınlaştırma refleksi gibi refleksler bulunur.
• Göz Lazeri: Bazı durumlarda, özellikle göz cerrahisi düşünülüyorsa, göz doktoru göz yapısını daha ayrıntılı bir şekilde incelemek için göz lazeri veya diğer görüntüleme tekniklerini kullanabilir.

Şaşılık tanısının doğru ve etkili bir şekilde konulabilmesi için detaylı bir göz muayenesi gereklidir. Tanı konulduktan sonra, uygun tedavi yöntemleri belirlenir. 

Şaşılığın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Şaşılık tedavi edilebilir, ancak tedavi yöntemi hastanın durumuna, yaşına, şaşılığın şiddetine ve nedenlerine bağlı olarak değişebilir. İşte şaşılığın tedavi yöntemleri:

• Gözlük veya Lens Kullanımı: Şaşılığın temel nedenlerinden biri gözler arasındaki farklı refraksiyon (kırılma) hataları olur. Gözlük veya lens kullanımı, bu refraksiyon hatalarını düzelterek şaşılığı azaltır.
• Göz Kapama (Pleoptik Tedavi): Göz kapama tedavisi, bir gözün kapatılmasıyla diğer gözün güçlenmesini sağlamayı amaçlar. Bu yöntem, şaşılığın sebebini düzeltmek ve göz kaslarını güçlendirmek için kullanılır.
• Göz Egzersizleri: Göz kaslarını güçlendirmek ve koordinasyonu artırmak için yapılan özel göz egzersizleri, şaşılık tedavisinde kullanılabilir. Ancak, göz egzersizlerinin etkili olup olmadığı konusunda bilimsel bir görüş birliği yoktur.
• Botoks Enjeksiyonu: Botoks (Botulinum toksini), şaşılığı düzeltmek için göz kaslarını geçici olarak felç etmek amacıyla kullanılır. Ancak, etkisi sınırlı bir süre için geçerlidir ve tekrarlayan enjeksiyonlar gerektirir.
• Göz Cerrahisi: Şaşılığın nedenine bağlı olarak, göz cerrahisi bir seçenek olabilir. Göz kaslarının uzunluğunu veya konumunu değiştirmek amacıyla yapılan cerrahi müdahaleler, şaşılığı düzeltir.
• Ortoptik Tedavi: Ortoptik tedavi, göz hareketlerini ve görme fonksiyonlarını düzeltmeyi amaçlar. Bu tedavi, göz kaslarını güçlendirmek ve göz koordinasyonunu artırmak için özel egzersizler içerir.
• Gözlük veya Kontakt Lens Değişikliği: Bazı durumlarda, uygun gözlük veya kontakt lens seçimi, şaşılığı düzeltebilir veya hafifletebilir.

Tedavi, bireysel duruma bağlı olarak değişir ve çoğu zaman birden fazla yöntemin kombinasyonu gerekebilir. 

Sonuç olarak

Şaşılık, göz sağlığını önemli ölçüde etkileyen bir durumdur ve uzman bir göz hekimi tarafından doğru bir şekilde değerlendirilmelidir. Erken teşhis ve uygun tedavi ile birçok şaşılık vakası başarıyla tedavi edilebilir. Bu nedenle, göz sağlığınızla ilgili herhangi bir endişeniz varsa, bir göz hastalıkları uzmanına başvurarak detaylı bir muayene yaptırmak önemlidir. 

Unutmayın ki, göz sağlığı sadece görüş kalitesini değil, aynı zamanda yaşam kalitesini de belirleyen kritik bir faktördür.

Op. Dr. Murat Ayan

Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı